Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουμε πως οι απόψεις μας είναι σωστές. Και αυτό δεν το πιστεύουμε τυχαία. Έχουμε διαβάσει άρθρα, έχουμε δει ντοκιμαντέρ, έχουμε πάρει όλα τα διαθέσιμα ερεθίσματα και έχουμε καταλήξει στην τελική μας άποψη. Είναι όμως κάτι τέτοιο αλήθεια; Όχι ακριβώς. Ο λόγος είναι πως η ανθρώπινη λογική και αντίληψη βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στο confirmation bias.
Τι είναι
Confirmation Bias σημαίνει πως συνήθως προτιμούμε πληροφορίες που επιβεβαιώνουν πεποιθήσεις και αξίες που ήδη έχουμε. Για παράδειγμα, αν είστε vegan και αρρωστήσετε είναι πολύ πιθανό κάποιος να σας πει οτι φταίει προφανώς η διατροφή σας ακόμα και αν αυτή είναι προσεκτικά σχεδιασμένη. Αυτό συμβαίνει επειδή αυτός ο άνθρωπος πιστεύει πως ο βιγκανισμός δε μπορεί να είναι με κανένα τρόπο υγιής. Έτσι λοιπόν, το συνάχι σας επιβεβαιώνει την ήδη υπάρχουσα θεωρία του. Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι μαύροι μουσικοί. Όταν παίζουν καλή μουσική, λέμε οτι συμβαίνει επειδή είναι μαύροι. Αυτό φυσικά δεν είναι αλήθεια αλλά με δείγμα λίγων προσωπικών εμπειριών επιβεβαιώνει τη θεωρία που έχουμε οτι οι μαύροι άνθρωποι “έχουν το ρυθμό μέσα τους”.
Πώς μας επηρεάζει
Το confirmation bias επηρεάζει την αντίληψή μας και σε ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα, όπως τη μείωση της κατανάλωσης κρέατος. Όσοι είναι υπέρ της μείωσης, αναζητούν μόνο εκείνες τις πληροφορίες που να στηρίζουν τη θέση τους. Όσοι είναι κατά, αναζητούν μόνο εκείνες τις πληροφορίες που να στηρίζουν τη θέση τους. Ακόμη, κάθε ομάδα αναζητά εκείνες τις πληροφορίες που αποδεικνύουν οτι η αντίπαλη κάνει λάθος.
Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό αλλά είναι οπωσδήποτε προβληματικό όταν μας οδηγεί στη δημιουργία μιας απομονωμένης φούσκας (echo chamber). Ενός δωματίου που θα μιλάμε και θα ακούμε μόνο τον αντίλαλο της φωνής μας, μόνο αυτά με τα οποία ήδη συμφωνούμε. Αν έχουμε μια συγκεκριμένη άποψη και στη συνέχεια κλείσουμε τα αυτιά μας στην αντίθετη πλευρά, σβήσουμε τους γνωστούς στα social που υποστηρίζουν κάτι άλλο και συναναστρεφόμαστε μόνο με ανθρώπους που έχουν τις ίδιες απόψεις με εμάς, κινδυνεύουμε ως κίνημα και ως άνθρωποι.
Είναι επικίνδυνο επειδή έτσι μειώνεται η κριτική μας ικανότητα. Χάνουμε σημαντικές πληροφορίες της πραγματικότητας. Δεν αντιλαμβανόμαστε τις θέσεις της άλλης πλευράς και παρερμηνεύουμε αντικειμενικά στοιχεία. Έτσι, είναι πολύ δύσκολο να διορθώσουμε τα προσωπικά μας λάθη μας αλλά και να δημιουργήσουμε ουσιαστική κοινωνική αλλαγή.
Το confirmation bias είναι αυτό που κάνει τους nonvegans να μην ακoύνε αυτά που έχουμε να πούμε. Αυτό που λέει “το γάλα κάνει καλό”, “οι κυνηγοί προστατεύουν τα δάση”, “τρώω κρέας από το χωριό”. Όλα τα παραπάνω προκύπτουν από επιλεκτική διαλογή στοιχείων και αγνόηση άλλων ώστε να επιβεβαιωθεί η ήδη υπάρχουσα προκατάληψη/θεωρία.
Είναι όμως ο ίδιος λόγος που κάνει και εμάς τους vegans να αγνοούμε δεδομένα που είναι αντίθετα στην υπάρχουσα αντίληψή μας. Παράδειγμα αποτελεί η θεωρία πως ο βιγκανισμός μπορεί ταΐσει τα “παιδάκια στην Αφρική” αλλά και μερικές “αλήθειες” της Vegan Βίβλου.
Τι μπορούμε να κάνουμε
Αναγνωρίζοντας την ύπαρξη του confirmation bias θα ήταν προτιμότερο να είμαστε πιο ανοιχτοί σε άλλες απόψεις. Να ακούμε πάντα προσεκτικά την αντίθετη πλευρά και να προσπαθούμε να καταλάβουμε γιατί διατηρούν αυτή τη στάση.
Δυστυχώς, όλοι διακατεχόμαστε από confirmation bias και λαμβάνουμε αποφάσεις υπό την επιρροή του. Είναι ιδιαίτερα δύσκολο να καταπολεμηθεί επειδή επικοινωνεί άμεσα με το σύστημα αξιών μας, ένα δύσκαμπτο σύστημα. Για αυτό πολλές φορές είναι προτιμότερο οι ακτιβιστικές δράσεις να επικεντρώνονται στην αλλαγή συμπεριφοράς και όχι στην άμεση αλλαγή των αξιών/στάσης.
____________
Για περισσότερα σφάλματα λογικής και τρόπους αντιμετώπισης τους μπορείτε να διαβάσετε το εξαιρετικό Factfulness